Çocuklar için Sürdürülebilirlik Bilgi Platformu

 

“Sürdürülebilir kalkınma gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılayabilmesini tehlikeye atmadan bugünün ihtiyaçlarını karşılayabilen kalkınmadır”
 
 

Herkes için Temiz Hava

Hava Olmadan yaşayamayız

• Biz insanların hava olmadan yaşaması mümkün değil. Farkında olmasak bile denizlerdeki balıklar nasıl suyun içerisinde yaşıyorsa biz insanlar da Dünyayı çepeçevre örten hava tabakasının içinde yaşıyoruz. Bu hava tabakasına da Atmosfer diyoruz.

• Dünyamızı saran Atmosfer tabakası canlı yaşamını mümkün kılar.
• Atmosferimizin bize temiz hava sunmasının dışında da birçok önemli işlevi vardır. Atmosferimiz, Gezegenin iklimini düzenleyerek canlıların yaşayabileceği bir sıcaklığı Dünyamıza sağlar. Güneş’ten gelen zararlı ışınları da engeller.

Peki, havanın içerisinde neler var?

• Atmosfer, Dünyamızı çevreleyen dört hava katmanından oluşur. Bunlar sırasıyla troposfer, stratosfer, mezosfer ve termosferdir. Tüm bu tabakaların içerisindeki gazlar ve diğer maddeler dinamik bir denge halinde bulunur. Her bir tabakanın işlevi sayesinde Dünya daha yaşanabilir hale gelir.

• Atmosferdeki gazların yaklaşık %75’i troposfer tabakasında yer alır. Atmosferin yeryüzüne yakın bu bölümünde, azot (%78), oksijen (%21), karbondioksit (%0,03), geriye kalan kısmında çeşitli gazlar ve değişen miktarda su buharı yer alır. Hava olaylarının büyük bir bölümü troposfer tabakasında gerçekleşir.
• Stratosfer tabakası, troposferin üzerinde yer alır. Stratosferin içinde yer alan Ozon gazı Güneş'ten gelen tehlikeli ışınımları tutar. İnsanların kullandığı bazı ürünlerin içerisinde bulunan gazlar, Atmosferde yükselerek ozon tabakasına zarar verebilir.
• Atmosferin en dışında mezosfer ve termosfer tabakaları bulunur. Mezosfer tabakası Gezegenimizi Uzaydan gelen gök taşlarından korur. Termosfer tabakası, Güneş’ten gelen bazı ışınları soğurduğu için, sıcaklığı çok yüksektir.

Havamız kirleniyor

• Biz doğrudan fark edemesek bile çeşitli kimyasal maddeler ile havamız kirlenebiliyor. Fosil yakıtlı enerji santralleri, evlerde ısınma amaçlı kullanılan yakıtlar ve trafikteki araçlar bu kirliliğin ana kaynaklarıdır.

• Sanayi tesislerinin ve trafiğin yoğun olduğu yerlerde yaşayan insanlar ve diğer canlılar yoğun hava kirliliğine daha fazla maruz kalıyor.
• Havanın kirlenmesinden en çok çocuklar ve yaşlılar etkileniyor.
• Ülkemizde hava kirliliği en çok kentlerde görülüyor. Etkiler buralarla da sınırlı kalmayıp, kirlilik, hava akımları ile birlikte çok uzak yerlere de taşınıyor.
• Hava kirliliği yazın ve kışın farklı biçimlerde görülebilir. Ülkemizde hava kirliliği bazı şehirlerde özellikle kış mevsiminde ciddi derecede artıyor.
• Temiz Hava Hakkı Platformu’nun hazırladığı Hava Kirliliği Nedir? videosunu izlemek için tıklayınız.

Kapalı alanlardaki hava kirliliğine dikkat!

• Kapalı alanlardaki hava kirliliğini de unutmamak gerek. Covid-19 sebebi ile evlerde daha fazla vakit geçirdiğimiz bugünlerde evlerimizi düzenli aralıklarla temiz hava girecek şekilde havalandırmak sağlıklı yaşamın gereklerinden biridir.

Evlerimizde temiz havayı nasıl sağlarız?

• Sigara içilmemesini sağlamalıyız.
• Evin odalarını düzenli şekilde temizlemeli ve havalandırmalıyız.
• Evin belirli bir bölgesinde saksıda bitki yetiştirebiliriz.
• Daha az kimyasal madde kullanmalıyız.

Evlerde ısınma amaçlı yakılan yakıtların yanması sonucunda oluşan çeşitli gazlar ve temizlik ürünlerinin kullanımı sırasında açığa kimyasallar kapalı alanlarda hava kirliliğine neden olur. Yüksek sıcaklık ve nem düzeyleri de kapalı alanda oluşan hava kirliliğinin artmasına yol açar.

Temiz hava herkesin hakkı

• Yaşadığımız yerdeki havanın temiz olup olmadığını nasıl öğrenebiliriz ya da şehrimizdeki tesislerin baca gazının sağlımıza zararlı olmadığından nasıl emin olabiliriz?
• Tüm bu bilgileri yaşadığımız yerdeki kamu kurumlarına ve belediyelere danışarak öğrenebiliriz. Bu bilgileri herkesin erişebileceği şekilde paylaşmak bu kurumların görevidir.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kurulan “Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı”ndan sizler de yaşadığınız yerin hava kalitesi değerlerini inceleyebilirsiniz. Bu bilgileri akıllı telefonunuza indireceğiniz uygulama yoluyla da görebilirsiniz. (Android ve IOS)

• Temiz bir havayı solumanın temel insan haklarından biri olduğunu hem politikacılara hem de kentlerimizi yöneten yöneticilere hatırlatmakta fayda var.  Sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamayı istemek hem hakkımız hem de görevimiz.

Temiz Hava için Çözümler

• Öncelikle, evimizde kullandığımız enerjinin, evimizi ısıtmak için tercih ettiğimiz yakıtın ve kullandığımız taşıtların da hava kirliliğine dolaylı ya da doğrudan etki yaptığını aklımızda tutmalıyız. Bunların daha temiz enerji kaynaklarıyla değiştirilmesini ve temiz enerjinin herkes için erişilebilir olmasını talep etmemiz gerekiyor.

• Tükettiğimiz enerji ve aldığımız ürünler nedeniyle başka yerlerdeki insanların sağlığını ciddi bir biçimde etkileyebiliyoruz.
• Evimizde kullandığımız elektrik enerjisinin üretildiği yerde yaşayan insanlar daha fazla hava kirliliği sorunu yaşıyorlar.
• Tükettiğimiz enerji ve aldığımız ürünler nedeniyle başka yerlerdeki insanların sağlığını ciddi bir biçimde etkileyebiliyoruz.
• Evinizde daha az enerji tüketerek ya da araba yerine yürümeyi ve toplu taşımayı tercih etmeniz durumunda soluduğumuz havayı daha temiz tutabiliriz.

 
 

Yaşamın Temel Kaynağı Su

Yaşamın temel kaynağı Su

• Diğer gezegenleri inceleyen bilim insanlarının bu gezegenlerde öncelikle neden su olup olmadığını araştırdıklarını hiç düşündünüz mü?
• Birçoğunuz bu sorunun yanıtını biliyor. Ama yine de bir hatırlayalım: Su olmadan yaşam mümkün değil de ondan.

• Dünyamız suyun sıvı halinin varlığı yönünden şanslı sayılabilir.
• Dünyamızın yüzeyinin çok büyük bir kısmı sularla kaplı. Bu nedenle ona “Mavi Gezegen” de diyoruz.
• Suların içerisinde yaşayan tüm canlıların ve sulardan beslenen bitki ve hayvanların, ormanların, çayırların ve toprakların yaşamını sürdürmesi için suların korunması gerekli. 

• Peki, suyun gündelik yaşamdaki öneminin gerçekten farkında mıyız? İnsan vücudunun yarısından fazlasının sudan oluştuğunu ya da soframızdaki tüm gıdaları suya borçlu olduğumuzu ya da evimizde tükettiğimiz elektriğin önemli bir kısmının su sayesinde üretildiğini biliyor muydunuz…

Suyumuz gerçekten de çok mu?

• Gezegenimizdeki su kaynaklarını yer üstü ve yer altı su kaynakları şeklinde ayırabiliriz. Akarsular, göller, denizler, okyanuslar ve buzullar yüzeydeki su kaynaklarıdır. Kar ve yağmur sularının toprağın içerisinden geçerek su geçirmeyen bir tabakada birikmesi sonucu da yer altı suları oluşur.
• Dünyadaki tüm suları çok büyük bir kürenin içerisinde toplasaydık nasıl görünürdü diye hiç merak ettiniz mi? Bir de bunu Dünyamızın boyutuyla karşılaştırsak nasıl olurdu?
• Bilim insanlarının hazırladığı yandaki resim temiz ve içilebilir durumda olan suyun aslında o kadar da çok olmadığını gösteriyor.

(Credits: Howard Perlman, Hydrologist, USGS, Jack Cook, Woods Hole Oceanographic Institution, Adam Nieman, Igor Shiklamonov)

 

Yukarıdaki resimde 3 tane su küresi görüyorsunuz. En büyük su küresi Dünyadaki tüm suyu (katı, sıvı ve buhar halinde) temsil ediyor. Ardından gelen ikinci büyük su küresi suyun sadece sıvı durumda olduğu tatlı ve tuzlu suların miktarını gösteriyor. Resme biraz daha yakından baktığınızda en küçük su küresini siz de fark edeceksiniz. Bu küre ise göllerde ve nehirlerde bulunan içilebilir durumda olan tatlı suları gösteriyor.

Suyun döngüsünü anlarsak onu daha iyi koruruz

Suyun Gezegenimizdeki hikâyesini anlamadan onun karşılaştığı sorunları bilmek de mümkün olmayacak.  Dünyamızla aynı yaşta olan su, sürekli olarak yeryüzüyle Atmosfer arasında dolaşır. Suyun bu hareketi güneş, rüzgâr ve yer çekimi sayesinde olur.

Suyun döngüsü

Güneş ve rüzgâr; suyun, topraktan, bitkilerin yapraklarından, nehir ve deniz yüzeylerinden buharlaşmasını sağlar. Buharlaşan su hava akımları sayesinde gökyüzünde yükselir. Yükseklere çıktıkça havanın soğumasıyla su buharı küçük damlacıklara dönüşür, yani yoğunlaşır. Tahmin edeceğiniz üzere, bu damlacıklar, bulutları oluşturur.

Hava koşullarının da etkisiyle bu damlacıklar büyür ve yağmur ya da kar olarak yere düşer. Yere düşen yağışlar nehirleri, denizleri, okyanusları ve yer altı sularını besler. İşte tekrar su başladığı noktaya döner.

Su döngüsündeki aşamalardan birisinin doğru işlememesi tüm sistemi etkileyecektir. Bu nedenle de sisteme bir bütün olarak bakmak şart… Ayrıca, Dünyadaki suların sadece insanın ihtiyaçlarını gidermek için var olduğunu düşünmek de yanlış olur. Sular birçok canlının evi ve besin kaynağıdır.

Suya müdahale ediyoruz

• Doğal su döngüsü sayesinde sularımızın sağlığını koruduğunu artık biliyoruz. Ancak, özellikle kalabalık şehirlerin ve büyük sanayi tesislerinin ihtiyaçlarını gidermek için su döngüsünü işleyişini bozuyoruz.
• Gıdalarımız için tarımsal sulamada, bize enerji sağlayan tesislerin ısıtma ve soğutma sistemlerinde ve evlerde içme ve kullanma suyu olarak aşırı miktarda su tüketiyoruz.
• Bu müdahaleler sonucu; kaynaklardaki sular azalıyor, suların özgürce akması önünde engeller artıyor ve sularımız kirleniyor.

• Doğru kullanılmadığında sınırsız olduğunu düşündüğümüz su kaynaklarımız da tükenebilir. Bu durum sadece insanları değil Gezegenin iklim sistemini, tüm denizleri ve toprakları ve buralarda yaşayan canlıların hayatını tehdit eder.Tüketim alışkanlıklarımızın su tüketimine etkisini sizler de tekrar düşünün.

Topraktaki Hayat

Toprak nedir?

• Toprak, yeryüzünün en üst kısmını örten canlı ve cansız varlıklardan oluşan bir tabakadır. Bölgeden bölgeye miktarları değişmekle beraber toprakta çeşitli mineraller, su, oksijen, karbondioksit ve organik madde bulunur.

• Toprak, çok uzun bir zaman içerisinde, hava koşullarının etkisiyle ufalanmış kaya parçalarından ve ayrışmış organik maddelerden oluşur.
• Toprak her şeyden önce bitkilerin ve gözle göremediğimiz milyonlarca canlının yaşam alanı. Bazı bilim insanları toprağın canlı bir organizma olduğunu bile düşünüyor.
• Farklı iklim koşullarına sahip olan yerlerde farklı toprak çeşitleri görülür. Toprağın içerisinde yaşayan canlılar da toprağın oluşumunu doğrudan etkiler. Toprak Oluşumu ve Toprakların Sınıflandırılması için EBA videosunu buradan izleyebilirsiniz.

Toprağın işlevleri

• Toprak üzerine sadece binaların ve yolların yapıldığı ve insanları besleyen gıdaların yetiştirildiği bir yer değil. Toprak aynı zamanda çeşitli bitki, hayvan ve mikroorganizmaların yaşam alanı ve besin kaynağı.

Toprağın İşlevleri

• Karada yaşayan milyonlarca canlının çürüme ve parçalanma süreçleri toprakta gerçekleşir.
• Toprak, ekosistemdeki döngülerin sağlıklı bir şekilde devam etmesine katkı sunar.  Topraktaki yaşamın zenginliği onun tüm bu işlevleri yerine getirmesini sağlar.
• Toprak su döngüsüne de katkıda bulunur. Kar ve yağmur surlarını arıtan toprak doğal bir filtre görevi görür.
• Dünyamız suyu, havası ve toprağı ile bir bütün. Ancak çoğu vakit topraklarımızın da en az diğer varlıklar kadar kıymetli olduğunu gözden kaçırıyoruz. Hava ve su kadar, toprağın da korunması gerektiğini sürekli hatırlamalıyız.

Topraklar tehlike altında

• Bilinçsiz uygulamalar, toprakların mineral kaybetmesine, kirlenmesine ve erozyonuna yol açıyor.

• Evlerimizden çıkan atıkların toprak altında depolanması nedeniyle her yıl büyük miktarlarda toprağı kaybediyoruz. Tarımda kullanılan kimyasal ilaçlar da toprakta birikiyor.
• Sanayi bölgelerinin bulunduğu yerlerde uygun önlemleri almayan tesisler nedeniyle toprak ağır metallerle kirleniyor.
• Yok olması çok uzun süren ve toprakta biriken bu maddeler, toprağın sağlığını bozarak ve içerisindeki canlıların yaşamını tehlikeye atıyor.
• Türkiye’de, erozyon nedeniyle kaybettiğimiz topraklar da önemli bir sorundur. Erozyonun en önemli nedeni ise arazilerin yanlış kullanılmasıdır. Yerleşim yerleri ve sanayi tesisleri için yanlış yerlerin tercihi doğal bitki örtüsünü ortadan kaldırıyor. Toprağın üzerindeki bitki örtüsünün azalması erozyonun oluşumunu kolaylaştırır. Bitki örtüsünün zayıf olduğu yerlerde yağmur ve rüzgâr yoluyla toprak sürüklenir ve erozyona uğrar. Ülkemizde toprakla kaplı alanların yaklaşık %80’inde şiddetli erozyon görülüyor.

Toprağı korumak bizim elimizde

• Toprağın oluşum süresi çok uzun sürerken onu yok etmek ise bir o kadar kısa sürüyor. Bir önceki bölümde anlatıldığı gibi Dünyanın toprakları önemli sorunlarla karşı karşıya. Bunların başında, toprağın sürekli olarak azalması ve topraktaki kirliliğin artması geliyor.
• Dünya genelinde her yıl Konya’dan daha büyük bir toprak parçası şehirlerin ve yolların inşası ve ormanların tahrip edilmesi nedeniyle yok oluyor.
• Toprağın yok olma sürecini durdurmak ve tüm işlevlerini normal bir şekilde sürdürmesini sağlamak bizim elimizde. Daha az atık üretmek, tarım alanlarında daha az kimyasal ilaç ve daha çok doğal gübre kullanmak ve şehirlerimizdeki doğal alaları korumak alabileceğimiz önlemlerden bazıları...

 
 

Enerjisiz Yapabilir Miyiz?

Enerjisiz bir yaşam düşünemiyoruz

İnsanlar da dâhil tüm canlılar hayatlarını sürdürmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Dünyadaki enerjinin büyük bölümü Güneş’ten gelir. Bitkiler fotosentez yoluyla bu enerjiyi organik maddelere çevirerek depolar. Biz insanlar da vücudumuzun ihtiyacı olan enerjiyi bitkisel ve hayvansal besin maddelerinden alırız. Bu enerji sayesinde yaşamsal faaliyetlerimizi yerine getiririz.

Günümüzde kullanılan enerji kaynakları şunlardır:

• Fosil yakıtlar (kömür, doğal gaz ve petrol)
• Nükleer enerji
• Yenilenebilir enerji kaynakları (su, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle)

Günümüzde sadece hayatta kalmak için değil yaşam kalitemizi artırmak ve işlerimizi kolaylaştırmak için de enerjiyi kullanıyoruz.

Enerjinin kullanımına o kadar bağımlıyız ki, onsuz yaşamayı hayal bile edemiyoruz. Örneğin evinizde elektrik olmadığı durumda nelerden yoksun kalacağımızı hiç düşündünüz mü?

Daha mı çok enerji tüketmeye başladık?

• Günümüzde sadece hayatta kalmak için değil yaşam kalitemizi artırmak ve işlerimizi kolaylaştırmak için de enerjiyi kullanıyoruz. Enerjinin kullanımına o kadar bağımlıyız ki, onsuz yaşamayı hayal bile edemiyoruz. Örneğin evinizde elektrik olmadığı durumda nelerden yoksun kalacağımızı hiç düşündünüz mü?

• İnsanlar evlerinde çok uzun yıllar boyunca sadece ısınma, yemek pişirme, aydınlatma ve sıcak su için enerji tüketmiştir.
• Son 100 yılda ise evlerimize elektrik tüketen çok sayıda teknolojik alet girmiştir.
• Hatta bilgisayar ve cep telefonu gibi eşyalar ise son 20 yılda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
• Ancak, teknolojinin gelişmesiyle beraber son birkaç yüzyıl içinde kömür, petrol ve doğalgaz gibi yeni enerji kaynaklarını kullanmaya başladık. Bu enerji kaynaklarını tarihte eşi benzeri görülmemiş bir hızda sadece kendimiz için sonuçlarını düşünmeden tükettik ve tüketmeye devam ediyoruz.

En temiz enerji kullanmadığımız enerjidir

• Üretiminden tüketimine kadar tüm enerji çeşitleri doğayı olumsuz etkiliyor. Dünyadaki enerjinin büyük bir kısmı yerin altından çıkarılıp enerji santrallerinde yakılan, evlerimizde ve arabalarımızda kullandığımız kömür, doğalgaz ve petrol gibi fosil yakıtlardan geliyor. Fosil yakıtların yerin altından çıkarılması çok büyük doğal alanları tahrip eder. Ayrıca, fosil yakıtların yakılması sonucunda doğaya zehirli gazlar salınır.

• Fosil yakıtların yakılması sırasında kirletici gazlar ve kirlilik yapıcı diğer maddeler açığa çıkar.
• Bunlar, asit yağmurları ve iklim değişikliği gibi küresel boyuttaki çevre sorunlarına neden olur.
• Kullandığımız ürünlerin fabrikalarda üretilmesi, yaşamımızı kolaylaştıran hizmetlerin bize ulaştırılması ve evlerimizde bulunan teknolojik aletlerin tamamı enerji gerektiriyor. Daha az enerji tüketilmesini sağlamak için alışkanlıklarımızı gözden geçirmemiz gerekecek. Enerjiyi tüketen şeyleri gereksiz yere kullanmazsak doğaya ve çevreye en az etkiyi yapmış oluruz.

Yenilenebilir enerji kaynakları

• Enerjiye olan ihtiyacımız hep sürecek. Ancak biz insanlar çevreye olumsuz etkisi olmadan enerji üretmeyi henüz keşfedemedik. Bu da demek oluyor ki enerjiye olan ihtiyacımızı karşılamak için çevremize en az etki yapan yöntemlere ihtiyacımız var. Bu yöntemlerden bazılarını zaten kullanıyoruz: rüzgar ve güneş gibi yenilenebilir enerji kaynakları.

• Ülkemiz güneş ve rüzgâr enerjisi yönünden şanslı bir coğrafyada bulunuyor. Rüzgâr ve güneş enerjisi ile çalışan tesisler fosil yakıtla çalışan enerji üretim tesislerine göre daha temizdir.

 

Ulaşım Hayatı Kolaylaştırır

Ulaşım hayatı kolaylaştırır

• Ulaşım modern yaşamın ayrılmaz bir parçasıdır. Ulaşım sayesinde okula ve işimize kolayca gideriz. Uzak yerlere seyahat edebilir ve ihtiyacımız olan şeyler üretildikleri yerlerden çok daha hızlı bir sürede bize ulaşır. Geçmişle karşılaştırdığımızda, artık çok daha konforlu ve hızlı ulaşım araçlarına sahibiz.

• Çok uzun yıllar süresince, insanlar ulaşımda hayvanlardan, nehirlerin akışından ve rüzgarlardan faydalandı. Bu ulaşım etkinliklerinin çevre ve doğa üzerindeki etkisi neredeyse yok gibiydi.

Ulaşımın da bir bedeli var

• Gelişen teknoloji ile özellikle son elli yılda Dünyadaki taşıt sayısı çok hızlı bir artış gösterdi. Şehirler insanlar için değil de arabaların ihtiyaçlarına göre tasarlanır oldu. Ancak, fosil yakıtla çalışan özel araçların sayısının artması özellikle şehirlerde hava ve gürültü kirliliği sorunlarına neden olmaya başladı.

• Trafikteki araçların büyük bir kısmı otomobillerden oluşur. Otomobiller; üretimleri için gerekli olan doğal kaynak tüketiminden, ömürlerini tamamlayıp hurda hâline gelinceye kadar çeşitli şekillerde çevreyi olumsuz olarak etkiliyor.

Ulaşımda alternatifler

• Gelişmiş ülkelerde daha sağlıklı şehirler için "araba odaklı" kentsel planlamadan insan ve çevre odaklı planlamaya geçiş çalışmaları büyük bir hız kazandı. Birçok ülkede raylı toplu taşıma güçlendiriliyor, araç trafiğine kapalı alanların sayısı arttırılıyor ve güvenli bisiklet yolları yaygınlaştırılıyor.

• Kısa mesafeli yolculuklar için toplu taşıma araçlarını kullanmayı, yürümeyi ya da bisiklete binmeyi tercih edebiliriz.
• Hem ekonomik hem de çevre dostu bir ulaşım aracı olan bisikletin daha fazla yaygınlaşması için yaşadığınız yerde bisiklet yollarının yapılması için belediyenize talepte bulunabilirsiniz.
• Motorlu taşıtların kullanılmasından kaynaklanan çevre sorunlarının azalmasına katkıda bulunmak için toplu taşımayı tercih edebilirsiniz. Çünkü aynı mesafede otomobil ile kıyaslayınca otobüs veya metro gibi ulaşım araçları çok daha fazla yolucuyu taşıyarak kişi başına daha az enerji tüketimi sağlarlar.

 
 

Yaşamın Çeşitliliği Bizim Çeşitliliğimiz

Yaşamın çeşitliliği

• Yeryüzünde farklı özelliklere sahip çok fazla sayıda canlı yaşar. Mikroorganizmalar, mantarlar, bitkiler, hayvanlar, ormanlar, bozkırlar, sulak alanlar, denizler ve diğer tüm yaşam alanları biyolojik çeşitliliği oluşturur. Biyolojik çeşitlilik yaşamın çeşitliliğidir.
• Biz insanlar tüm ihtiyaçlarımız için doğaya bağımlı olduğumuzu unutuyoruz. Doğadaki yaşamın zengin olması sayesinde besinlerimize, evlerimizi ve eşyalarımızı yaptığımız malzemelere ve sağlığımız için gerekli maddelere ulaşabiliyoruz.

Büyük Yokoluş

• Dünyada 15-40 milyon kadar farklı canlı türü olduğu tahmin ediliyor. İnsan bu türlerden sadece bir tanesi. Yani, Dünya sadece bizim evimiz değil birçok canlının da evi. Ancak bilim insanlarının yaptığı araştırmalar biyolojik çeşitliliğin hızla azalma tehlikesi altında olduğunu gösteriyor. Bu azalmanın en önemli nedeni diğer canlıların yaşam alanlarına saygı duymadan doğal kaynakları kullanıyor olmamız..

• İnsanın doğaya etkisinin bu denli yüksek olmadığı zamanlarda da Dünyadaki yaşamın çeşitliliği inişli çıkışlı dönemler geçirdi. Meteor çarpması ya da volkanik patlamaların tüm Dünyayı etkilediği durumları bir kenara koyarsak hiçbir zaman bu denli hızlı bir şekilde canlı yaşamının yok olduğu bir dönem olmadı.

Doğayı tanırsak onu daha iyi koruruz

• Doğanın sağlıklı bir şekilde işlevlerini yerine getirmesi biyolojik çeşitliliği oluşturan canlıların ve doğal yaşam alanlarının korunmasına bağlıdır.
• Doğadaki canlıları ve onların yaşam alanlarını korumak istiyorsak öncelikle onları tanımamız gerekir. Örneğin yaşadığınız yerin sokaklarında ve caddelerinde, evinizin arka bahçesinde ve oyun oynadığınız parklarda hangi canlıların yaşadığını hiç gözlemlediniz mi?
• Aslında pek çok farklı canlı türü ile beraber yaşıyoruz ama bu türleri tanımıyoruz. Doğayı daha iyi anladıkça; merakımız artacak, tüm canlılar için sorumluluk duygumuz daha derinleşecektir.


• Siz de doğayı tanımaya evinizdeki çiçeklerden, sokağınızdaki kuşlar ve ağaçlardan başlayabilirsiniz. Dışarıya çıkamadığımız için ağaçların ve kuşların resimlerini çekip daha yakından inceleyebilirsiniz. Ülkemizdeki ağaç türlerine buradaki kitapta  inceleyebilirsiniz. Gözlemlediğiniz kuşların adını da  Türkiye’nin Kuşları internet sayfasında bulabilirsiniz.

 
 

İklim Değişikliği için Harekete Geç

Hava Durumu ve İklim

• Aslında çoğumuz hava ve iklimi aynı şeyler zannediyoruz. Hava durumu derken görece küçük bir yerdeki Atmosfer koşullarının kısa süreli durumunu anlamamız gerekir. Örneğin yarın hava nasıl olacak sorusuna yağmurlu veya karlı, sıcak veya soğuk, bulutlu veya güneşli şeklinde yanıtlar veriyoruz.
• İklim ise bir yerin en az 30 yıllık yaşanan/gözlemlenen hava durumunun genel ortalamasıdır. Farklı bölgeler farklı iklim koşullarına sahiptir. Ülkemizin iklimi bulunduğu konum itibariyle daha ılımandır. Kutup bölgelerinde ise soğuk iklim koşulları hâkimdir.


• Bir yerdeki havanın durumu sürekli değişiklik gösterirken, o yerin iklimi için aynı şeyi söyleyemeyiz. Bir yerde yazlar sıcak geçiyorsa, sonraki yıllarda da yaz mevsiminin aynı sıcaklıklarda olması beklenir. Ancak Dünyamızın iklim sisteminde değişiklikler olursa, yaşadığımız yerin iklimi de değişebilir.

Dünyanın iklimi Dünyanın sağlığı

• Sağlıklı bir insanın normal vücut sıcaklığı 36,5-37,5℃ arasında değişir. Eğer vücut sıcaklığımız bu değerlerin altında veya üstünde olursa, sağlımız için yolunda gitmeyen bir şey olduğunu biliriz.
• Dünyamız için de aynı şey geçerlidir.
• Dünya’mızın sıcaklığını iklim sistemi kontrol eder.

• Dünya’mızın iklimi; Atmosfer, okyanuslar ve karalar arasındaki enerji ve maddenin değişimi sayesinde dengesini korur.
• Bunlardan birinde yaşanan değişim tüm iklim sistemini etkileyecektir.
• 4,6 milyar yaşında olan Gezegenimizin iklimi doğal nedenlerle birçok defa değişmiştir. Yaşanan iklim değişikliklerinin temel nedeni Güneşten gelen enerjinin Dünyamıza ulaşan miktarının değişmesidir.

Dünyamızın Ateşi Var

• Atmosferde doğal olarak bulunan sera gazları, Güneşten gelen ve yeryüzünden geri yansıyan Güneş ışınlarını tutarak Dünyamızın yaşanabilir bir sıcaklıkta olmasını sağlar. Ancak son 100 yıldaki insan faaliyetleri doğal sera etkisini arttırarak bu dengeyi bozmaya başladı. Bu durum Gezegenin iklimini değiştiriyor.

Sera Gazları

• Doğal sera gazları, Dünyanın ortalama sıcaklığının yaklaşık 15℃ düzeyinde kalmasını sağlar.
• Karbondioksit, (CO2)
• Su buharı (H2O),
• Metan (CH4)
• Ozon (O3)
• Diazotmonoksit (N2O)

Fosil yakıt tüketimine dayalı üretim biçimleri ve doğayı tahrip eden yaşam tarzı (düzensiz kentleşme, ormansızlaşma, aşırı enerji ve gıda tüketimi ve israfı) Atmosferde normalden daha fazla sera gazı birikmesine neden oluyor ve Dünyamızı ısıtıyor.

Fosil yakıtları tüketme

Sanayi Devrimi’nin başladığı 1860’tan 2018’e kadar, Atmosferdeki karbondioksit miktarının %25 oranında arttı. Bu artışın %70’i son 50 yılda oldu. Fosil yakıt kullanımı bu şekilde devam ederse, yeryüzünde sıcaklıkların 2100 yılına kadar 3-4℃ artacağı tahmin ediliyor..

Dünya daha fazla ısınırsa neler olur?

• Daha sık ve daha şiddetli ısı dalgaları oluşur.
• Daha fazla kuraklık, daha fazla yangın..
• Okyanus yüzeyi ısındıkça, daha şiddetli kasırgalar beklenir.
• Daha sıcak Atmosfer daha fazla su buharı tutar, yağmur ve kara dönüşen bu hava daha fazla yağış bırakır. Bu nedenle daha fazla sel olayları yaşanır.

Bugünden itibaren alınacak önlemler ve köklü değişimlerle iklim değişikliğini daha az tehlikeli olan seviyede tutmak hâlâ mümkün. Bu nedenle bir an önce iklim değişikliğine neden olan insan kaynaklı sera gazlarını tamamen ortadan kaldırmamız gerekiyor. Fosil yakıt tüketimini azaltmak kadar, sera gazları için yutak görevi de gören denizleri, ormanları, bozkırları ve sulak alanları da korumak şart!

 
 

İhtiyacımız var mı?

Doğada Atık Yoktur

• Doğadaki tüm canlılar yaşamlarını sürdürürken atık oluşturur. Bir canlının atığı başka bir canlının besin kaynağı olabilir. Atıklar, doğal süreçlerle tekrar doğaya döner. Yani doğada atık yoktur diyebiliriz. Atık dediğimiz şey insan kültürüne özgüdür.

• Temizlik için kullandıktan sonra kirlenen sulara, çöpe attığımız yemediğimiz gıdalara, tek kullanımlık plastiklere veya bozulan elektronik eşyalara evinizden çıktıktan sonra ne olduğunu düşündünüz mü hiç?
• Pek çok alanda hızla artan tüketim, eskimeden yenisini alma ve kullan-at kültürü atıkların artmasına neden oluyor. Oluşan atıklar doğanın değerlendirmesine fırsat vermeyecek şekilde doğal döngülerin işleyişini bozarak karalarda, denizlerde ve havada birikiyor.

Atık sorunu

• Neden bu kadar atık oluşturduğumuzu bir an önce sorgulamamız gerekiyor. Dünyada yaşayan 8 milyara yakın insan her gün 3,5 milyon ton plastik, kâğıt, metal ve cam vb. katı atık üretiyor. Böyle giderse yakın gelecekte bu rakamın 11 milyon tona ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu nedenle mevcut üretim ve tüketim biçimlerimizi değiştirmemiz gerekiyor.

• Öncelikle «İhtiyacımız var mı?» sorusunu hayatımızın bir parçası haline getirmeliyiz.
• Sonrasında ise daha az atık oluşturacak çevre dostu ürünleri tercih etmeyi, eğer yoksa talep etmeyi alışkanlık haline getirmeliyiz. Örneğin; okula giderken yanımızda ambalajlı atıştırmalıklar götürmek yerine meyve ve kuruyemiş götürmek hem bizim hem de çevrenin sağlığı açısından daha iyi.

Döngüsel Ekonomi

• Son yıllarda daha da belirgin hale gelen atık sorunu bu konuda bizi çözümler aramaya yöneltti. Çözüm yollarının başında gereksiz tüketimi azaltmak geliyor.
• Ürünlerin, malzemelerin ve kaynakların mümkün olduğunca uzun süre değerlendirildiği ve atık üretiminin en aza indirildiği, doğayı örnek alan döngüsel ekonomi alternatif bir üretim ve tüketim yaklaşımı sunuyor.

• Sınırsız tüketimi esas alarak kalkınmayı hedefleyen geleneksel ekonomik yaklaşım atık sorununun ardında yatan ana sebep.
• Döngüsel ekonomide üreticilere, daha az atık üreten modüler ve tamir edilebilir ürünler üretmek gibi önemli görevler düşüyor. Aynı şekilde tüketiciler ise paylaşılabilir malzemeleri satın almak yerine paylaşmaya, bozulan ürünleri tamir etmeye ve geri dönüştürülebilir atıkları ayrı toplamaya yönlendiriliyor.

Yeniden Kullan ve Dönüştür

• Atık sorunu ile mücadelede ilk aşamada atığın oluşmasının önlenmesi gerekir. Örneğin su şişemizi/suluğumuzu yanımızda taşırsak, su satın almak zorunda kalmayıp, plastik ve cam atık oluşmasını önleyebiliriz.
• Atık oluşmasının önüne geçemiyorsak oluşan atıkları yeniden kullanabiliriz. Marketten aldığımız cam konserve şişelerini işi bittiğinde atmak yerine başka ürünleri saklamak için değerlendirebiliriz.
• Eğer bu da mümkün olmuyorsa atıkları ayırıp uygun renkteki torbalara koyup geri dönüşüme katkıda bulunabiliriz.

Geri dönüşüm

İçtiğimiz suyun cam şişesi kullandıktan sonra değersiz bir malzemeye mi dönüşür? Plastik, kâğıt, metal ve cam gibi malzemelerden oluşan atıkları yeniden kullanmak ve geri dönüşüm süreciyle yeni malzemelerin üretiminde kullanmak mümkün!